Zgodnie z definicją zawartą w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym alimenty to nie tylko obowiązek łożenia środków na utrzymanie dzieci, ale też obowiązek osobistego dbania o ich prawidłowy rozwój. W pełnych rodzinach obowiązki te rozkładają się w sposób naturalny i w zależności od tego, czy oboje rodziców są czynni zawodowo, czy tez jedno z nich poświęca karierę dla wychowywania dzieci, może rozkładać się w różny sposób. W sytuacji jednak, kiedy rodzice dziecka nie pozostają w związku, najczęściej zachodzi potrzeba uregulowania obowiązku alimentacyjnego. Sąd rozstrzyga wtedy, kto w większym stopniu czyni osobiste starania o wychowanie dziecka, a które z rodziców winno ponosić większe wydatki na jego utrzymanie.

Wysokość alimentów uzależniona jest od uzasadnionych potrzeb uprawnionego i możliwości majątkowych i zarobkowych obowiązanego. Te dwie przesłanki są ze sobą ściśle powiązane, zgodnie bowiem z zasadą równej stopy życiowej rodziców i dzieci, w zależności od wielkości majątku i zarobków zobowiązanego oraz możliwości ich zwiększania, potrzeby uprawnionego mogą być większe lub mniejsze. Dla przykładu, kiedy zobowiązany do alimentów rodzic zarabia pracując na pełen etat najniższe wynagrodzenie i nie ma żadnego majątku, a jego doświadczenie zawodowe i wykształcenie nie pozwalają na stwierdzenie, że mógłby zarabiać więcej, koszty uzasadnionych potrzeb dziecka będą kształtować się na poziomie kilkuset złotych. W sytuacji natomiast, gdy ojciec prowadzi prężne przedsiębiorstwo, ma własny ogromny dom, mieszkanie nad morzem, a miesięcznie zarabia kilkadziesiąt tysięcy złotych, potrzeby dziecka będą zdecydowanie wyższe i ich koszt może wynosić kilka, a zdarza się że nawet kilkanaście tysięcy złotych.

Ustalając wysokość alimentów sąd bada możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego. Oznacza to, że sąd ustalając wysokość alimentów winien nie tylko brać pod uwagę, jakim majątkiem dysponuje pozwany i jakie ma dochody, ale czy ich wysokość nie jest niższa, niż dochody, które mógłby uzyskiwać, gdyby w pełni wykorzystywał swoje doświadczenie i wykształcenie lub czy nie wyzbył się majątku chcąc wykazać przed sądem, że nie ma środków na płacenie alimentów w kwocie żądanej przez uprawnionego. Jeżeli na przykład pozwany wykazuje, że zarabia dwa tysiące złotych miesięcznie, ale sąd w procesie ustali, że pracuje tylko dwa dni w tygodniu, to uzna, że możliwości zarobkowe zobowiązanego wynoszą nie dwa, a pięć tysięcy złotych, gdyby bowiem pracował cały tydzień, to taką właśnie kwotę byłby w stanie uzyskać.

W skład uzasadnionych potrzeb uprawnionego wchodzą przede wszystkim zapewnienie miejsca zamieszkania, wyżywienia, możliwości prawidłowego rozwoju dostosowanego do wieku i umiejętności oraz zainteresowań. Koszty uzasadnionych potrzeb to zatem przede wszystkim koszty wyżywienia, mieszkania, odzieży i butów, koszty związane z edukacją, ale też wydatki na rozwijanie zainteresowań i spędzanie wolnego czasu. W zależności od stopnia zamożności zobowiązanych, potrzeby te będą się zmieniać. Majętni rodzice mogą pozwolić sobie na zakup droższych i zdrowszych produktów spożywczych, markowych ubrań, stać ich na opłacanie korepetycji z języka obcego, lekcji jazdy konnej, czy nauki tenisa, opłacają dzieciom drogie wakacje w ciepłych krajach, czy ferie na nartach w Alpach. Jeżeli natomiast rodzice są gorzej usytuowani, w skład kosztów uzasadnionych potrzeb dzieci wchodzić będą mniejsze wydatki na jedzenie, nie będą przeznaczać dodatkowych kwot na korepetycje, a na wakacje dziecko pojedzie na kolonie nad Bałtyk.

Nie wszystkie potrzeby są też uzasadnione. Rodziców dla przykładu może być stać, żeby wymieniać dziecku co roku komórkę i laptopa, rozwój technologiczny nie jest jednak obecnie na tyle szybki, aby było to konieczne. Tak samo korepetycje z kolejnego języka obcego niekoniecznie muszą być zgodne z dobrem dziecka. Sąd badając potrzeby uprawnionego sprawdzi przede wszystkim, czy nie są one nadmierne, a ich wysokość sztucznie zawyżona i w uzasadnionych przypadkach będzie je miarkował.

Sąd ustalając wysokość alimentów w pierwszej kolejności badać będzie legitymację stron, a później wysokość zarobków zobowiązanego oraz skład jego majątku oraz jakie uprawniony ma uzasadnione potrzeby. Przygotowując się do sprawy należy zatem zebrać wszelką dokumentację, która potwierdzi te okoliczności.

Przy złożeniu pozwu niezbędnym będzie przedłożenie aktu stanu cywilnego, który wykaże stopień pokrewieństwa, rachunków, faktur i wszelkich innych dokumentów potwierdzających wysokość wydatków na uprawnionego, jak również dowodów, które potwierdziłyby możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego. Będą to zaświadczenia o zarobkach, wydruki ksiąg wieczystych prowadzonych dla będących jego własnością nieruchomości, ale też dowody wykazujące jego aktualną stopę życiową, jak chociażby zdjęcia z drogich wakacji, czy potwierdzenia zakupu drogiej odzieży i obuwia.

Z drugiej strony zobowiązany będzie starał się wykazać, że jego majątek i zarobki pozwalają na spełnianie obowiązku alimentacyjnego tylko w ograniczonym zakresie oraz że nie ma możliwości ich zwiększenia, a nadto winien gruntownie przeanalizować deklarowane przez uprawnionego koszty uzasadnionych potrzeb oraz przedstawić dowody, które podważałyby ich zasadność lub wysokość.

Tak, w sprawach o alimenty istnieje możliwość uzyskania zabezpieczenia określającego wysokość świadczenia, które zobowiązany winien płacić na rzecz uprawnionego w trakcie procesu. Jeżeli sąd uzna, że takie zabezpieczenie jest konieczne i wyda stosowne postanowienie, staje się ono natychmiast wykonalne. Oznacza to, że od chwili jego wydania zobowiązany winien co miesiąc uiszczać na rzecz uprawnionego określoną w nim kwotę. Warto jednak pamiętać, że takie zabezpieczenie nie stanowi alimentów i zostaje wydane tylko na czas trwania postępowania, a ostateczna kwota alimentów zostaje określona w wyroku. Wniosek o zabezpieczenie złożony wraz z pozwem jest zwolniony od opłat, natomiast w przypadku złożenia go w trakcie postępowania podlega opłacie w wysokości 100 zł.

W zależności od tego, czy między rodzicami jest konflikt i jak duże są między nimi rozbieżności w wysokości żądanych i deklarowanych alimentów, sprawy o alimenty mogą się skończyć po jednym posiedzeniu sądu lub trwać nawet kilka lat.

Wszczęcie sprawy o alimenty przez małoletniego reprezentowanego przez opiekuna zwolnione jest z opłaty sądowej. Z kolei pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego lub o zmniejszenie tego obowiązku wymaga uiszczenia na konto sądu opłaty, która obecnie w sprawach do 20.000 zł jest opłatą stałą i wygląda następująco:

1) do 500 złotych – opłata w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – opłata w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – opłata w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – opłata w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – opłata w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – opłata w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – opłata w kwocie 1000 złotych.

W dalszej kolejności w toku sprawy mogą pojawić się dodatkowe koszty, jak koszty stawiennictwa świadków, czy koszty opinii biegłych, którymi sąd początkowo obciąży stronę, która wnosiła o przeprowadzenie danego dowodu. W wyroku sąd obciąży stronę przegrywającą obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez stronę wygrywającą. W praktyce w sprawach o alimenty wysokość zasądzonych kwot kształtuje się pomiędzy kwotami żądanymi przez uprawnionego a deklarowanymi przez zobowiązanego, co powoduje, że żadna ze stron tego procesu nie wygrywa w stu procentach. W takiej sytuacji sąd orzekając o kosztach wskazuje, w jakim stopniu wygrał powód, a w jakim pozwany i na tej podstawie orzeka o obowiązku ewentualnego zwrotu kosztów.

Nadto w przypadku podjęcia decyzji o skorzystaniu z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, należy liczyć się z koniecznością zapłaty jego honorarium. Wynagrodzenie adwokata uzależnione jest od stopnia skomplikowania sprawy, ilości rozpraw oraz doświadczenia pełnomocnika w występowaniu sprawach o uregulowanie kontaktów.

Sprawy o alimenty, nie tak jak rozwody, które dla większości mieszkańców Wielkopolski toczą się w Poznaniu, należą do właściwości sądów rejonowych, sprawy o alimenty mogą zatem toczyć się w takich miastach jak Gniezno, Grodzisk Wielkopolski, Nowy Tomyśl, Oborniki, Poznań, Szamotuły, Śrem, Środa Wielkopolska, Wolsztyn czy Września. Właściwym miejscowo może tu być zarówno sąd miejsca zamieszkania powoda, jak i pozwanego. Warto zatem dogłębnie się zastanowić, któe rozwiązanie będzie dla nas korzystniejsze.